เกมออนไลน์เพื่อการรู้ทันสื่อ “หยุด คิด ถาม ทำ” … โอกาสในวิกฤติชีวิตผู้สูงอายุยุค Next Normal
ในขณะที่คนไทยเกือบทุกช่วงวัยได้ปรับเปลี่ยนรูปแบบการใช้ชีวิตตามแนวทางชีวิตวิถีใหม่ หรือ New Normal ได้เป็นอย่างดี และกำลังเตรียมพร้อมเรียนรู้การผสมผสานเทคโนโลยีและนวัตกรรม ใหม่ ๆ เพื่อการใช้ชีวิตวิถีถัดไปหรือ Next Normal แต่ทว่าในความเป็นจริงแล้ว การใช้ชีวิตวิถีใหม่ ก็ยังคงเป็นสิ่งที่ท้าทายสำหรับกลุ่มผู้สูงอายุไทยซึ่งเป็นประชากรที่มีจำนวนมากถึงร้อยละ 20 ของ ประชากรไทย โดยความท้าทายสำคัญเห็นได้จากข่าวที่ปรากฎในสื่อและผลการศึกษาวิจัยความเสี่ยง และลักษณะการบริโภคสื่อออนไลน์ที่ชี้ว่าผู้สูงอายุเป็น “กลุ่มเสี่ยงสูง” จากการหลงเชื่อข้อมูลเท็จ (Disinformation) หรือข้อมูลที่คลาดเคลื่อน (Misinformation) ในสื่อต่าง ๆ ซึ่งแพร่ระบาด พร้อม ๆ กับการแพร่ระบาดของโควิด-19 จนกระทั่งผู้อำนวยการของ WHO กล่าวว่า “We’re not just fighting an epidemic; we’re fighting an infodemic” (Charlton, 2020) ปรากฎการณ์ เช่นนี้สะท้อนให้เห็นว่า ผู้สูงอายุยังขาดทักษะในการใช้ชีวิตภายใต้นิเวศสื่อดิจิทัล โดยเฉพาะอย่างยิ่ง การเปิดรับสื่ออย่างรู้เท่าทัน
การคิดค้นเกมออนไลน์ “หยุด คิด ถาม ทำ” เพื่อให้ผู้สูงอายุใช้ฝึกทักษะการรู้เท่าทันสื่อด้วยตนเองของ ทีมวิจัยจากกลุ่มวิจัยสื่อสารเพื่อการพัฒนา ที่ทำงานวิจัยเสริมสร้างการรู้เท่าทันสื่อให้ผู้สูงอายุอย่างต่อเนื่องมาตั้งแต่ปี 2561 มีฐานคิดมาจากการเปลี่ยนวิกฤติการณ์การแพร่ระบาดของโควิด-19 ที่ทำให้ไม่สามารถใช้กิจกรรมแบบ face to face ในการเสริมทักษะการรู้เท่าทันสื่อให้ผู้สูงอายุได้ ให้เป็นโอกาสที่จะเพิ่มทักษะการเรียนรู้ในรูปแบบใหม่ผ่าน แพลตฟอร์มโทรศัพท์มือถือให้กับผู้สูงอายุ
เกมออนไลน์ “หยุด คิด ถาม ทำ” หรือ STAAS (สต๊าซ) มาจาก หยุด Stop / คิด Think / ถาม Ask / ทำ Act / แชร์ Share ตั้งอยู่บนฐานคิดของการฝึกทักษะ “หยุด” เพื่อตั้งสติแล้ว “คิด” ว่าจำเป็นไหม จะมีใครเดือดร้อน และ ถ้าไม่แน่ใจให้ “ถาม” หาข้อมูลเพิ่มเติมจากการอ่าน การฟัง ผู้มีประสบการณ์ เพื่อตัดสินใจว่าจะ “ทำ” อย่างรู้เท่าทัน ไม่ว่าจะเชื่อ ไม่เชื่อ ทำตาม ไม่ทำตาม ส่งต่อ หรือไม่ส่งต่อ ข้อมูลที่เปิดรับจากสื่อก็ตาม โดยลักษณะของเกมเป็น การจำลองเหตุการณ์และเรื่องราวที่เกี่ยวข้องกับการเปิดรับสื่อ ในชีวิตประจำวันของผู้สูงอายุที่นำเสนอผ่านชีวิตของ “ลุงชุบ” จำนวน 4 เหตุการณ์คือ ข่าวน้ำมะนาวเกลือรักษามะเร็ง ข้อความจากครูหนุ่ม ลูกสาวเข้าโรงพยาบาล และตำรวจ ตรวจเงิน ซึ่งนำมาจากผลการวิเคราะห์ข่าวเกี่ยวกับ เหตุการณ์ที่ผู้สูงอายุได้รับผลกระทบจากสื่อของทีมวิจัย
การเล่นเกมออนไลน์ “หยุด คิด ถาม ทำ” จึงเป็น กลไกเล็ก ๆ ที่จะช่วยให้ผู้สูงอายุก้าวเข้าสู่ชีวิตแบบ Next Normal ได้อย่างมีคุณภาพ เพราะนอกจากผู้สูงอายุจะมี ภูมิคุ้มกันในการเปิดรับข้อมูลข่าวสารแล้ว ยังเกิดความคุ้นเคย ในการใช้ฟังก์ชั่นของสมาร์ตโฟนเพื่อประโยชน์ในการ เพิ่มทักษะต่อจำเป็นต่อการใช้ชีวิตอีกด้วย
